„Moje plakaty są pełne detali, tak jak i mój dom, a mój dom pełen jest wspomnień. Ja kolekcjonuję przeszłość. (...) . Nie interesują mnie poszukiwania formalne, anektowanie nowych przestrzeni dla sztuki. Mody, także artystyczne, są mi obce, nie patrzę, jak wszyscy w przyszłość, tylko szperam w swej przeszłości (...).”1
W swojej przeszłości i teraźniejszości odnajdywał szczęście, a wbrew powszechnej opinii o wyjątkowości sztuki powstającej z cierpienia, zdawał się przekuwać swoje szczęście w prawdziwie wyjątkowe prace. Świat go fascynował, a ze swoich wspomnień i podróży czerpał inspiracje do tworzenia. Nie narzucał odbiorcy interpretacji swoich prac a plakaty z serii Polska często w krzywym zwierciadle ukazywały nieznane elementy polskiego krajobrazu i folkloru. Ryszardowi Kai nie można odmówić wyjątkowej wnikliwości i czułości w przedstawianiu uchwyconych momentów. Dzięki jego stylowi i prostocie polski plakat wrócił do łask po latach zapomnienia.
Pierwszy plakat z serii artysta zadedykował Wrocławiowi. To w tym właśnie mieście znalazł miłość i w nim spędził najważniejsze momenty swojego życia. Obserwując historię plakatu turystycznego, łatwo dostrzec, że tradycją stało się przedstawianie najpopularniejszych atrakcji miasta lub regionu. Na plakacie, zamiast charakterystycznego i znanego rynku artysta uchwycił wrocławską Iglicę oraz modernistyczną bryłę Hali Stulecia, której charakter podkreśla symetria plakatu. Artysta w ten sposób nadał kierunek innym pracom, które wyszły spod jego rąk. W procesie tworzenia unikał pocztówkowych wzorców, tylko skupiał się na prawdziwym przedstawieniu piękna Polski. Plakaty z serii stanowią swoisty przewodnik po naszym kraju, który od morza aż po Tatry przedstawia nie tylko naszą historię, kulturę i obyczaje ale jest także zapisem prywatnych wspomnień autora, ponieważ portretuje on tylko te miejsca, które odwiedzał.
Plakaty Ryszarda Kai na pierwszy rzut oka zdaje się charakteryzować zimna surowość, ale można na nich dostrzec bezpośrednie nawiązania do ważnych dla autora tematów. Chałupy przedstawiają parę wylegującą się na ręczniku, która lata młodości zdaje się mieć już za sobą. Artysta na swoich plakatach ukazywał postacie odbiegające od obecnych standardów urody: mające nieco szersze biodra, otłuszczony brzuch i grubsze uda. Zapatrzona w siebie Warszafka, nazwana przez autora sympatyczną syrenką wydaje się delikatnie odbiegać od pierwowzoru. Pogodnie obserwuje swoje odbicie w lustrze lecz wydaje się, że celem artysty nie było krytykowanie wyglądu jej a tym bardziej Polaków. Przedstawia on nasz świat takim jaki jest. Jego prace ukazują ludzi niedoskonałych, akceptujących siebie, pogodnych i zatopionych w codziennych czynnościach. W ten sposób artysta w bezpośredni sposób nawiązuje do prac swojego ojca, który umieszczał takie postaci w aktach czy na grafikach. Wzbudzają one sympatię, nie zwracają uwagi na to jak postrzegają ich ludzie. Skupiają się na swoim prawdziwym „ja”.
Plakat Lubiewo, inspirowany powieścią Michała Witkowskiego, przedstawia nadmorską miejscowość jako gejowski Eden. Możemy na nim zobaczyć dwóch mężczyzn w lustrzanym odbiciu na tle rozpiętej nad morzem tęczy. Gdy ilustrował tematy bliskie mu prywatne, ukazywał na nich emocje. Stanowiły one plastyczny zapis jego wspomnień. O plakacie Słupsk, który zadedykował swojemu wieloletniemu partnerowi Leszkowi, pisał:
„Okazało się, że wbrew powszechnym na świecie opiniom iż Polska rasistowska, homofobiczna i nietolerancyjna a na pewno konserwatywna, Słupsk jest pierwszym polskim miastem gdzie w wyborach samorządowych na prezydenta wybrana została osoba nie kryjąca się ze swym homoseksualizmem a i ateizmem. (...)
W swych plakatach o naszym kraju staram się niczego nie oceniać, nie osądzać, ot wybieram miejsca piękne i ważne i co ważne dla mnie osobiście istotne. I choć w Słupsku byłem kilkakrotnie, i tematów można by znaleźć sporo bo Słupsk ma największa kolekcję prac Witkacego, ma wspaniałą gotycką architekturę i ma też najstarszą czynną windą w Europie, co jest bardzo ładnym tematem, zdecydowałem się namalować na plakacie siebie i mego Leszka, z którym od niemal 30 lat szczęśliwie pędzimy razem przez życie trochę pod prąd ale nie napotykając o dziwo na większe przeszkody (choć teraz pewnie jak to w internecie bywa, fala pomyj może się pojawić) i Jemu, Leszkowi ten plakat dedykuje.”2
Polska widziana oczami Ryszarda Kai jest piękna. A o tym pięknie przypomina opiekun spuścizny artysty i jego wieloletni partner – Leszek Jamrozik. Towarzyszył on artyście w podróżach po całym świecie a także w ten najważniejszej – podróży przez życie. Teraz to on zabiera nas w świat twórczości artysty, dla którego „uwiecznianie miejsc, pejzaży, elementów czy też osób związanych z dalszymi i bliższymi destynacjami było tylko pretekstem do snucia artystycznych opowieści o potrzebach, tęsknotach, słabościach i miłości, czyli po prostu o życiu…”.3
Przypisy:
1. Drajewski S., Ryszard Kaja: Mody artystyczne są mi obce, Głos Wielkopolski, 2016, https://gloswielkopolski.pl/ryszard-kaja-mody-artystyczne-sa-mi-obce/ar/10481009 dostęp online 13.12.2023
2. Kaja R., Kaja Ryszard strona, A TERAZ JEDEN Z NAJWAZNIEJSZYCH DLA MNIE PLAKATÓW Z SERII O NASZYM KRAJU, Facebook, 2017, https://www.facebook.com/KajaRyszard/photos/a.561000500755936/700036706852314/?type=3&mibextid=WC7FNe, dostęp online 13.12.2023
3. Ultramaryna, Podróże kształcą, z Ryszardem Kają też, Ultramaryna, 2023, https://ultramaryna.pl/wydarzenie/podroze-ksztalca-z-ryszardem-kaja-tez, dostęp online 13.12.2023
2. Kaja R., Kaja Ryszard strona, A TERAZ JEDEN Z NAJWAZNIEJSZYCH DLA MNIE PLAKATÓW Z SERII O NASZYM KRAJU, Facebook, 2017, https://www.facebook.com/KajaRyszard/photos/a.561000500755936/700036706852314/?type=3&mibextid=WC7FNe, dostęp online 13.12.2023
3. Ultramaryna, Podróże kształcą, z Ryszardem Kają też, Ultramaryna, 2023, https://ultramaryna.pl/wydarzenie/podroze-ksztalca-z-ryszardem-kaja-tez, dostęp online 13.12.2023