To co jest dla mnie najważniejsze, to to że bardzo często zdarzają się sytuacje, kiedy ktoś potrafi w bardzo abstrakcyjnym obrazie, często minimalnym, wcale nie konkretnym, odczytać siebie.
Marta Zgierska w wywiadzie z Katarzyną Cygler
Co czujesz patrząc na poniższe zdjęcia?
Jakie wywołują w Tobie emocje?
Jaką historię opowiadają?
Są pozytywne czy negatywne?
Przez te elementy, jak przez okulary patrzymy na świat i w pewnym stopniu wpływają one na odcienie naszej rzeczywistości. Wychowanie, kultura i normy obowiązujące w danym społeczeństwie, kanon piękna, zasady zachowania, prawo, religia lub też jej brak, a także dostęp do kultury, czy status społeczny - to one decydują o sposobie, w jaki dekodujemy docierające do nas komunikaty. Uwarunkowania te decydują bowiem o często intuicyjnie rozumianej symbolice poszczególnych kolorów, przedmiotów, gestów czy zachowań. Dzięki nim odbiorca może podjąć próbę odczytania historii, intencji i emocji zamkniętych w przekazie przez nadawcę, a nadawca z kolei może zostawić odbiorcy wskazówki odnośnie kierunku interpretacji dzieła.
Marta Zgierska przyszła na świat w 1987 roku w Lublinie. Posiada tytuł magistra filologii polskiej ze specjalnością teatrologii oraz dziennikarstwa i komunikacji społecznej (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), a tytuł magistra fotografii zdobyła w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Otrzymała wiele prestiżowych nagród fotograficznych, a w 2019 roku została ogłoszona Artystką Roku na Międzynarodowym Festiwalu Fotograficznym DongGang w Korei Południowej.
Prace publikuje na swojej stronie internetowej, profilu w serwisie społecznościowym Instagram oraz prezentuje je na wielu wystawach, zarówno w kraju jak i za granicą - w tym we Francji, Szwajcarii, Japonii oraz w Niemczech. W swojej twórczości łączy procesy pefrormatywne z fotografią, omawiając temat traumy, wycofania, doświadczeń granicznych i związanych z nimi napięć. Bada również kanony kobiecego piękna i porusza zagadnienie opresji kobiecego ciała oraz jego wizerunku w społeczeństwie. Swoją twórczość komentuje następującymi słowami:
Interesują mnie studia nad pamięcią i traumą - zawsze zgłębiam teorię dotyczącą wybranego tematu przed zrobieniem zdjęć. Sytuacje, których doświadczam w swoim życiu, są podstawą mojej pracy. Stosuję różne techniki. Często używam prawdziwych przedmiotów i artefaktów z mojego życia aby tworzyć z nich instalacje. […] Fascynują mnie liminalne momenty naszych najbardziej prywatnych, indywidualnych doświadczeń. [1]
Post — Marta Zgierska Puts in Pictures the Impact of Traumatic Events,
online: https://fotoroom.co/post-marta-zgierska [data dostępu: 20.02.2022].
Projekt Post powstawał przez kilka lat, jednak autorka nigdzie nie podaje dokładnych ram czasowych pracy nad nim. Wiadomo, że fotografie zostały zaprezentowane po raz pierwszy na kilku wystawach w 2015 roku, w tym w Nepalu czy Szwecji. Cykl składa się z 23 fotografii - w tym trzech autoportretów, kilku portretów oraz martwych natur (część zdjęć została zamieszczona w artykule) [2]. Każde zdjęcie przedstawia inny obiekt, lecz fotografka konsekwentnie zachowała we wszystkich kadrach spójność, za pomocą zarówno kolorystyki jak i bardzo charakterystycznej, silnej i surowej estetyki.
Tło fotografii jest jasno szare, a paleta kolorów wszystkich zdjęć ogranicza się do bieli, szarości, brązów, czerni oraz czerwieni. Zdjęcia zostały równomiernie oświetlone rozproszonym światłem, przez co jego źródło jest trudne do zlokalizowania. Cienie są bardzo delikatnie zaznaczone, jedynie aby nadać pewnej głębi zawartej w kadrach przestrzeni oraz znajdującym się w niej obiektom. Zdjęcia pozbawione są dynamiki, kompozycje są statyczne, a dominanty zawsze znajdują się w punktach wynikających z zasad trójpodziału oraz złotego podziału.
Na stronie internetowej obok fotografii znajduje się opis stworzony przez Diane Dufour, kuratorkę jednej z wystaw prezentujących cykl. Dowiadujemy się z niego, iż w 2013 roku Marta Zgierska przeżyła poważny wypadek samochodowy, którego następstwem było kilka miesięcy bolesnej i bardzo trudnej, zarówno fizycznie jak i psychicznie rekonwalescencji. Warto jednak pamiętać, że opis tłumaczący kontekst powstania fotografii nie został zamieszczony przez artystkę. Marta Zgierska zostawia projekt Post bez opisu swojego autorstwa, ponieważ mimo bardzo silnych związków autobiograficznych z opowiadaną historią, zależy jej, aby każdy mógł odnaleźć w fotografiach to, czego - często w sposób podświadomy - szuka. Zawiera tym samym element pewnego niedopowiedzenia, aby zostawić odbiorcy możliwość odnalezienia części siebie i swojej historii w kadrach oraz podjęcia własnego, wewnętrznego dialogu.
Perfekcyjne, dopracowane w każdym calu prace, czystość i ład na zdjęciach oraz studyjne światło przywodzą na myśl kliniczną estetykę. Kadry są satysfakcjonujące, choć mimo to ich treść jest niepokojąca, odważna, agresywna. Kolorystyka i stylistyka, które wybrała fotografka, nie są jednak przypadkowe i świadomie odbiegają od estetyki najczęściej stosowanej w posttraumatycznej fotografii - od czerni, silnego, agresywnego światłocienia, twardych kontrastów, dynamiki i ogólnego odczucia chaosu. Dominująca w projekcie szarość symbolizuje depresję, obojętność, inercję, chłód, ciszę, ale też neutralność. Szarość według artystki:
„Przystaje do znaczeń. […] Szary jest kolorem bez koloru. Jest przeciwieństwem pulsującego lęku, jest tym, co po nim zostaje. Jest cichy, zimny, mrożący” [3].
Pozostałe kolory z palety, którą posługuje się Marta Zgierska - biel, czerń, brąz oraz czerwień - również przesycone są znaczeniami. Biel symbolizuje oczyszczenie i odnowę, czerń mrok, śmierć i lęki, brąz jest odwołaniem do natury, symbolizuje bezpieczeństwo i przynależność, czerwień natomiast jest kolorem krwi, symbolem bólu i cierpienia, ale też przedstawieniem sił życiowych.
Marta Zgierska przesyca swoje fotografie znakami językowymi, które wzbogacają przekaz i pozwalają na pogłębioną analizę cyklu. Fotografie są bogate w kontrasty i przeciwności, nie tylko kolorystyczne, ale również znaczeniowe. Roślina jako zobrazowanie życia czy dziecko przedstawiające niewinność, czystość, ale też beztroskę i nadzieję, zostają zestawione z przedmiotami, których znaczenia odwołują się do zła, nieobecności, śmierci, agresji, bólu czy zniszczenia, takich jak kamień, lina oraz zgniecione auto.
Omawiane fotografie nawet pozbawione opisu kuratorki pozostają bardzo silnie nacechowane. Przepełniają je trudne w odbiorze i zrozumieniu emocje, a kadry przywodzą na myśl coś złego, niepokojącego, skłaniają do przemyśleń, refleksji i poszukiwania własnej drogi analizy. Dzieje się tak, ponieważ artystka poprzez zamieszczenie wielu uniwersalnych, powszechnie ale też intuicyjnie rozumianych symboli, pozostawia odbiorcom otwartą drogę do własnych interpretacji. Posługuje się określoną paletą barw, czystą, wręcz niepokojącą estetyką, a obiekty na zdjęciach umieszcza w punktach ciężkości, tak aby mimo minimalistycznej formy obrazów nadać im odpowiednią wagę i moc przekazu.
Dzięki temu artystka delikatnie nakierowuje odbiorcę na ścieżkę, którą sama podążała podczas tworzenia, pokazuje mu emocje, jakie zamknęła w fotografiach i odczucia, które jej towarzyszyły. Niemniej celowo zawiera element niedopowiedzenia, aby każdy mógł obrać indywidualną drogę interpretacji, odnaleźć w obrazach siebie i podjąć z nimi dialog odpowiadający na własne potrzeby.
Sprawia to, że cykl Post zyskuje wartości uniwersalne, staje się odpowiedzią na kulturowe oraz osobiste uwarunkowania, a jak zaznacza sama autorka:
„To co jest dla mnie najważniejsze, to to że bardzo często zdarzają się sytuacje, kiedy ktoś potrafi w bardzo abstrakcyjnym obrazie, często minimalnym, wcale nie konkretnym, odczytać siebie” [4].
Przypisy:
[1] przekład własny za: "Przekład własny za: „I’m interested in memory and trauma studies – I always research the theory about my subject before taking pictures. The situations that I experience in my life are the basis for my work. I use different techniques. I often use real objects and artefacts from my life, and make installations from them. […] I am fascinated by liminal moments of our most private, individual experience”.
[2] Wszystkie zdjęcia zamieszczone w artykule pochodzą ze strony internetowej Marty Zgierskiej - http://www.martazgierska.com/index.php?/works/post/ [data dostępu: 20.02.2022].
[3] Fotopolis.pl, Marta Zgierska - projekt bardzo osobisty. Rozmowa Moniki Szewczyk-Wittek, online: https://www.fotopolis.pl/inspiracje/wywiady/26508-marta-zgierska-projekt-bardzo-osobisty [data dostępu: 20.02.2022].
[4] PolskieRadio.pl, Marta Zgierska i fotografie, które "bolą". Prowadzący: Katarzyna Cygler, Ula Kaczyńska, online: https://www.polskieradio.pl/10/5373/Artykul/2057983,Marta-Zgierska-i-fotografie-ktore-bola, 28:45-28:59 [data dostępu: 20.02.2022].
Źródła:
Błażejowska K., Fotografia kreacyjna jako forma autoterapii na przykładzie twórczości polskich artystek, Kraków 2021.
Fotopolis.pl, Marta Zgierska - projekt bardzo osobisty. Rozmowa Moniki Szewczyk-Wittek, https://www.fotopolis.pl/inspiracje/wywiady/26508-marta-zgierska-projekt-bardzo-osobisty [dostęp: 20.02.2022].
FotoRoom, Post — Marta Zgierska Puts in Pictures the Impact of Traumatic Events, https://fotoroom.co/post-marta-zgierska [dostęp: 20.02.2022].
PolskieRadio.pl, Marta Zgierska i fotografie, które "bolą". Prowadzący: Katarzyna Cygler, Ula Kaczyńska, https://www.polskieradio.pl/10/5373/Artykul/2057983,Marta-Zgierska-i-fotografie-ktore-bola [dostęp: 20.02.2022].
Zgierska M., Marta Zgierska Post, http://martazgierska.com/index.php?/works/post/ [dostęp: 20.02.2022].